ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਹੁਣ 75 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਫਿਰ ਇਹ ਚਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਭਾਜਪਾ ਵਿੱਚ ਸੀਨੀਅਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਲਈ ਉਮਰ ਦੀ ਕੋਈ ਸੀਮਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।
ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸਵਾਲ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਉਠਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ 75 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਨੇਤਾ ਕੀ ਸਰਗਰਮ ਸਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਗੇ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਨੇਤਾ ਇਸ ਉਮਰ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਗੱਲਬਾਤ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਬਹਿਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਿੱਥੋਂ ਹੋਈ?
2014 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਜਦੋਂ ਮੋਦੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਚਰਚਾ ਉਭਰੀ ਸੀ। ਐਲ ਕੇ ਅਡਵਾਨੀ ਅਤੇ ਮੁਰਲੀ ਮਨੋਹਰ ਜੋਸ਼ੀ ਵਰਗੇ ਨੇਤਾ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਗੱਲ ਚਲੀ ਕਿ 75 ਸਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨੇਤਾ ਸਰਗਰਮ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਜਾਣਗੇ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਕਦੇ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ‘ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ ਮੰਡਲ’ ਵਿੱਚ ਭੇਜ ਕੇ ਇਕ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਕੀ ਇਹ ਨਿਯਮ ਹੈ ਜਾਂ ਕੇਵਲ ਰਵਾਇਤ?
ਕਈ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ 75 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ “ਸੁਝਾਅ” ਵਜੋਂ ਵਰਤੀ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਨਿਯਮ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਖੁਦ ਅਹੁਦਾ ਛੱਡਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਆਨੰਦੀਬੇਨ ਪਟੇਲ ਨੇ 2016 ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਕੁਝ ਮੌਕਿਆਂ ’ਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜਪਾਲ ਵਜੋਂ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਜਾਂ ਪਾਸੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪਰ ਕਈ ਹੋਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ 75 ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਹੁਦੇ ਮਿਲਦੇ ਰਹੇ।
ਮੋਦੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਚਰਚਾ
ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਉਮਰ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਆਪਣਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਪੂਰਾ ਕਰਨਗੇ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਆਰਐੱਸਐੱਸ ਮੁਖੀ ਮੋਹਨ ਭਾਗਵਤ ਦੇ ਇਕ ਬਿਆਨ ਨਾਲ ਵੀ ਬਹਿਸ ਨੇ ਗਤੀ ਫੜੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 75 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ’ਤੇ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਪਾਸੇ ਹੋ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮੋਦੀ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭਾਗਵਤ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਹ ਬਿਆਨ ਨਿੱਜੀ ਤਜਰਬੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸੀ।
ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੀ ਸੋਚ ਹੈ?
ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ’ਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਬਚਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕੁਝ ਨੇਤਾਵਾਂ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ 75 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਟਿਕਟਾਂ ਵੀ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਵੀ। ਇਸ ਲਈ ਕੋਈ ਇਕਸਾਰ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਕੁਝ ਜੁਆਨ ਨੇਤਾਵਾਂ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਮਰ ਦੀ ਸੀਮਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਨਵੇਂ ਚਿਹਰੇ ਅੱਗੇ ਆ ਸਕਣ। ਪਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਰਗੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਬਹਿਸ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ?
ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਬਹਿਸ ਕਦੇ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੀ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਇਕ ਅਣੌਪਚਾਰਿਕ ਰਵਾਇਤ ਵਜੋਂ ਵਰਤੀ ਗਈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸਦਾ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੌਕੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।
